Zeka oyunları
Zeka oyunları ve soyut strateji oyunları insanlar tarafından yaklaşık 5000 yıldır yıldır oynanmaktadır. Örneğin Ur Kraliyet Oyunu, yaklaşık 4.600 yıl önce antik Mezopotamya’da ortaya çıkan, dünyanın en eski oynanabilir masa oyunudur. Oyunun kuralları MÖ 177’de Babil’li bir gökbilimci tarafından çivi yazılı bir tablete yazılmıştır. Küratör Irving Finkel bundan yola çıkarak kuralları çözmeyi başardı: iki oyuncu, tahtanın bir ucundan diğer ucuna taşlarını yarıştırmak için yarışıyor. Merkezi kareler aynı zamanda falcılık için de kullanılıyordu.
Go oyunu Çin’de 4000 yıldır oynanmaktadır. Satranç yaklaşık 2000 yıl önce Hindistan’da ortaya çıktı.
Mısırda oynanan M.Ö. 3100 yıllarına tarihlenen bilinen en eski masa oyunlarından biri olan Senet Hem Tutankhamun hem de Kraliçe Nefertari tarafından sevilen bir oyundu. Oyun tahtası üç sıra halinde düzenlenmiş 30 kareden oluşur. İki oyuncu, zar yerine çubuklar veya kemikler kullanarak tüm taşlarını tahtanın sonuna ilk götüren olmaya çaılışırlar.
Ludus Latrunculorum, Roma İmparatorluğu boyunca oynanan iki oyunculu bir strateji masa oyunuydu. Satranca veya dama benzediği söylenir ancak genel olarak askeri taktik oyunu olduğu kabul edilir. Roma lejyonlarında strateji yeteneklerini geliştirmek için sıklıkla oynanırdı.
Vikingler tarafından yaygın olarak oynanan Hnefatafl, İskandinav kökenli bir strateji oyunudur. Bu oyun, kare bir tahtata iki kişi arasında oynanır. Oyunun amacı, taşları kullanarak rakibin kralını yakalamaktır. Hnefatafl, günümüzde de popülerliğini koruyor ve Dünya’da bu eski Viking oyununa ilgi giderek artıyor
Zeka ve strateji oyunları, insanların stratejik düşünme, problem çözme ve analitik düşünme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur . Bu tür oyunlar, gençlerin düşünme becerilerini ve problem çizme yeteneklerini geliştirir. Problem çözme ve kendi başlarına karar verme yetenekleri geliştirmeye yardımcı olurlar.
Zeka oyunları ve soyut strateji oyunları oynamamanın başlıca faydalarnı şyle özetleyebiliriz:
- Daha az bağımlılık: Oyunlar, özellikle de video oyunları, bağımlılık yapıcı olabilir. Oyunlardan uzak durmak, bağımlılık riskini azaltır.
- Daha fazla zaman: Oyunlar, özellikle de video oyunları, zamanınızı alır. Oyunlardan uzak durmak, daha fazla zaman kazanmanızı sağlayabilir.
- Daha fazla üretkenlik: Oyunlar, özellikle de video oyunları, üretkenliğinizi azaltır. Ekrandan uzak durmak, daha üretken olmanızı sağlar.
- Daha fazla sosyal etkileşim: Oyunlar, özellikle de video oyunları, sosyal etkileşiminizi azaltır. Online oyunlardan uzak durmak, bunun yerine masa başındastrateji oyunları oynamak daha fazla sosyal etkileşimde bulunmamızı sağlar.
- Daha fazla hareket: Oyunlar, özellikle de video oyunları, hareketinizi azaltabilir. Oyunlardan uzak durmak, daha fazla hareket etmenizi sağlayabilir.
- Daha iyi konsatrasyon: Zeka ve soyut strateji oyunları, yüksek konsantrasyon gerektirdiğinden, oynayan kişinin dikkatini yoğunlaştırma ve bir işe konsantre olma becerisini geliştirir. Bu da çocukların ders çalışırken veya okulda öğretmenini dinlerken konsantre olmasına yardımcı olur
- Daha iyi problem çözme yeteneği: Zeka oyunları, problem çözme yeteneğini geliştirir, eleştirel düşünme becerilerini arttırır, neden-sonuç ilişkisi kurabilme yeteneğini etkiler, planlı ve programlı hareket etmeye destek olur, motivasyon ve gerçek zamanda kalma alışkanlığı kazandırır, zihnini açık ve canlı tutar.
Başlıca Zeka oyunları:
Go
Go oyunu, Asya kültürünün bir parçası olan, iki kişi arasında oynanan bir strateji oyunudur. Oyun, tahtada beyaz ve siyah taşlar kullanarak bölge ve alan kontrolü yapmaya dayanır. Tahta, 19×19 karelik bir karedir ve oyuncular, taşları tahtada mümkün olduğunca stratejik bir şekilde yerleştirerek rakiplerinin alanını mümkün olduğunca azaltmaya çalışırlar. Go Oyunu’nun kuralları oldukça basittir. Oyuncular, sırayla taşlarını tahtaya yerleştirirler. Taşların yerleştirilmesi için belirli kurallar vardır. Taşlar, rakibin taşlarına mümkün olduğunca yakın olmayacak şekilde tahtaya yerleştirilmelidir. Oyuncular, rakibin taşlarını yakalayarak ortadan kaldırabilirler. Oyunun amacı, tahtada daha fazla bölge ve alan kontrolü elde etmek ve rakibin alanını mümkün olduğunca azaltmaktır.
Go oyunu, binlerce yıllık bir geçmişi olan geleneksel bir Asya oyunudur. Çin’de “Weiqi” olarak bilinirken, Japonya’da “Igo” ve Kore’de “Baduk” olarak adlandırılır . Go oyunu, sadece bir oyun olarak değil, aynı zamanda zihinsel sağlık için de faydalıdır. Oyun, zihinsel yaşlanma sürecini yavaşlatmak ve bilişsel işlevleri geliştirmek gibi birçok fayda sağlar . Oyuncular, sabır ve konsantrasyon becerilerini de geliştirirler. Ayrıca, Go Oyunu, işbirliği ve rekabet duygusunu da teşvik eder.
Shogi
Shogi, Japonya kökenli, satrançla akraba iki kişilik soyut kombinatoryal ve eksiksiz enformasyonlu bir strateji oyunudur. Oyunun kökeni M.Ö. 3000 yıllarında oynanan ve 7. yüzyılda Çin üzerinden Japonya’ya gelen Chaturanga isimli oyuna dayanır 12. Shogi, taşları ele geçiren oyuncunun bu taşları kendi tarafında oyuna yeniden sokmasına izin veren satranç çeşitlerinin en eskisidir. Alınan taşların yeniden oyuna sokulması (Japonca: uchi 打ち ‘vuruş’) kuralının 15. yüzyılda icat edilip o devirdeki paralı askerlerin esir düştüklerinde infaz edilmek yerine taraf değiştirmelerinden esinlendiği düşünülüyor.
Oyunun temel amacı, rakibin şahını ele geçirmek ve oyunu kazanmaktır. Oyuncuların taşları ele geçirme ve yeniden oyuna sokma kuralları farklıdır ve her taşın hareket kuralları ayrıdır. Oyunculardan biri, kendi taşını rakibinin işgal ettiği bir kareye getirdiğinde rakibinin taşını tahtadan alabilir ve bu taşı istediği zaman kullanabilir.
Shogi’nin kuralları oldukça karmaşıktır. Oyuncuların amaçlarına ulaşmak için birçok strateji kullanmaları gerekmektedir. Shogi de bazı taşların hareketleri satranca benzese bile felsefesi ve gelişimi tamamen farklıdır. Daha taktik ağırlıklıdır. Beraberlik ihtimali çok azdır. Açılışn tamamlanması beklenmeden oyunun daha ilk hamlelerinde karmaşık mücadele başlar.
Stratego
Stratego, iki kişi arasında oynanan bir askeri strateji oyunudur. Oyunda, tahtada askerler ve diğer savaş araçları kullanarak rakibin sancağını ele geçirmeye fikrine dayanır. Oyuncular, taşlarını tahtaya yerleştirirken, rakibin taşlarını yakalamak için stratejik hamleler yaparlar. Oyunun amacı, rakibin bayrağını ele geçirmek ve kendi bayrağını korumaktır.
Stratego, 1946 yılında Hollandalı oyun tasarımcısı Jacques Johan Baron de Wijkerslooth tarafından Çin zeka oyunu ‘Lu Zhan Qi’ temel alınarak geliştirildi. İkinci Dünya Savaşından sonra Avrupada özellikle Hollanda’da yaygınlaştı. Çin zeka oyunu Lu Zhan Qi de ilk kurulum sabit değildir. Stratego ve Lu Zhan Jun Qi’nin temel oynanışı benzer, ancak farklılıklar arasında “füze” parçaları ve demiryolları ve savunma “kamplarının” eklenmesiyle birlikte Çin Satrancı tarzı tahta düzeni yer alıyor. Üçüncü bir oyuncu da genellikle kimliklerini açıklamadan taşlar arasındaki savaşlara karar vermek için tarafsız bir hakem olarak kullanılır. Kara Savaşı Satrancı olan Lu Zhan Jun Qi’nin deniz ve uçak parçaları ekleyen genişletilmiş bir versiyonu da mevcuttur ve Deniz-Kara-Hava Savaşı Satrancı (Hai Lu Kong Zhan Qi) olarak bilinir. Stratego, zihinsel sağlık için de faydalıdır. Oyun, zihinsel yaşlanma sürecini yavaşlatmak ve bilişsel işlevleri geliştirmek gibi birçok fayda sağlar . Oyuncular, sabır ve konsantrasyon becerilerini de geliştirirler. sürekli yer değiştiren ve kapalı olan rakip taşları akılda tutma zorunlluğu ile hafızayi çok iyi zorlayan ve geliştiren bir oyundur. Ayrıca, Stratego, işbirliği ve rekabet duygusunu da teşvik eder.
Hive
Hive, iki oyuncu için bir tahtayla sınırlandırılmayan ve herhangi bir düz yüzeyde oynanabilen stratejik bir oyundur. Hive, her biri benzersiz bir farklı hareket yeteneğine sahip çeşitli yaratıkları andıran on biri siyah ve on biri beyaz olmak üzere yirmi iki parçadan oluşur. Oyun, ilk parçanın yere konulmasıyla başlar. Sonraki parçalar yerleştirildikçe bu, oyun yüzeyi haline gelen bir desen oluşturur yani parçaların kendisi tahta haline gelir. Bu yönüyle oyun eşsiz bir tasarıma sahiptir. Oyunun amacı rakip kraliçe arının tamamen sarmak, aynı zamanda da kendi kraliçe arınızı korumaktır. Oyunun temeli stratejiktir ve hiçbir şans unsuru içermeden dikkatli planlama ve uygulama gerektirir. Oyun taşınabilir ve kompakt olduğundan taşıması kolaydır. Hive eğlenceli bir oyundur çünkü oyuncuların taktik kullanmasını, rakiplerinin hareketlerini tahmin etmesini ve ileriyi düşünmesini gerektiren basit ama zorlu bir stratejiye sahiptir.
Milita
Hakan Aydın tarafından 2000-2013 yılları arasında geliştirilen modern savaş simülasyonu olması amaçlanmış varyant ağacı oldukça karmaşık bir soyut strateji oyunudur.
Milita, savaşların, askeri eylemlerin simülasyonlarını içeren bir tür strateji oyunudur. Birçok savaş oyunu belirli tarihi savaşları yeniden yaratır ve tüm savaşları veya bunların içindeki seferler, savaşlar veya daha düşük seviyeli çatışmaları kapsayabilir. Savaş oyunları, gerçekçi bir şekilde savaşı simüle ederler ve oyuncuların tarihi savaşların liderlerinin karşılaştığı durumlara benzer durumları göz önünde bulundurmasını gerektirirler.
Soyut strateji oyunları genellikle hafıza, strateji ve analitik düşünme becerilerini geliştirmeye yardımcı olabilirler Savaş simülasyonu olan soyut strateji oyunları da bu kategoride yer alır. Bu oyunlar, oyuncuların tarihi savaşların liderlerinin karşılaştığı durumlara benzer durumları göz önünde bulundurmasını gerektirir. Milita strateji ve taktik ögelerinin dengeli bir şekilde kullanıldığı yoğun konsatrasyon isteyen bir oyundur.
Gobblet
Gobblet, iki kişilik bir strateji oyunudur. Oyunun amacı, rakibin tüm parçalarını yemek veya onların hareketlerini engellemektir. Oyunun kuralları basittir ve oynanışı stratejiktir. Oyuncuların hamleleri birbirlerinin hamlelerine bağlıdır ve oyunun sonucunu belirleyebilir. Oyun, hafıza, strateji ve analitik düşünme becerilerini geliştirir. En üstteki taş haricindeki taşların kapalı olması hafızayı zorlu bir teste sokar ve görsel hafızanın gelişimesini sağlar. Gobblet, çocukların stratejik düşünme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Oyunun kuralları basittir ve öğrenmesi kolaydır .
Yinsh
Yinsh, GIPF projesinin bir parçası olan soyut bir strateji oyunudur. Oyunun amacı, kendi rengindeki 5 taşı yan yana getirip yine kendi rengindeki bir halkayı oyunun dışına almaktır GIPF projesi, tasarımcı Chris Brum tarafından 1997 yılında ilk defa geliştirilen ve yayınlanan 2 kişilik, kuralları çabuk ve kolay öğrenilen soyut strateji oyunları serisidir. GIPF projesi sırası ile GIPF, TZAAR, ZERTZ, DVONN, PUNCT, YINSH ve LYNGT isimli 7 farklı ve birbirinden bağımsız strateji oyunundan oluşmaktadır. Oyun, stratejik düşünme, konsantrasyon ve analitik becerileri geliştirmeye yardımcı olur. Problem çözme ve kendi başına karar verme yeteneğini geliştirir. Yinsh uzun yıllar boyunca BGG listesinde en yüksek puanlı soyut streteji oyunu olarak birinci sırada yer almıştır.
Tzaar
TZAAR, GIPF projesinin bir parçası olan soyut bir strateji oyunudur. Oyunun amacı, rakibin tüm taşlarını yemek veya onların hareketlerini engellemektir. Oyun, stratejik düşünme, konsantrasyon ve analitik becerileri geliştirmeye yardımcı olabilir 12.
Oyunda, her oyuncu 30 taşa sahiptir. Oyuncuların hamleleri birbirlerinin hamlelerine bağlıdır ve oyunun sonucunu belirleyebilir. Oyunun kuralları basittir ve öğrenmesi kolaydır .
GIPF projesi, Huch and Friends’in1997 yılında ilk defa yayınladığı 2 kişilik, kuralları çabuk ve kolay öğrenilen soyut strateji oyunları serisidir. GIPF projesi 7 farklı ve birbirinden bağımsız strateji oyunundan oluşmaktadır .
Tzaar, stratejik düşünme, konsantrasyon ve analitik becerileri geliştirmeye yardımcı olur. Problem çözme ve kendi başına karar verme yeteneğini geliştirir.
Abalone
Abalone, iki kişilik bir soyut strateji oyunudur. Oyunun amacı, rakibin tüm taşlarını platform dışına itmek veya onların hareketlerini engellemektir. Oyun, stratejik düşünme, konsantrasyon ve analitik becerilerinin gelişimine yardımcı olur Oyunda, her oyuncu 14 adet topa sahiptir. Oyuncuların hamleleri birbirlerinin hamlelerine bağlıdır ve oyunun sonucunu belirleyebilir. Oyunun kuralları basittir ve öğrenmesi kolaydır Abalone oyunu, sumo güreşlerinden esinlenilmiştir. Oyun platformu altıgen şekildedir ve oyuncuların hamleleri platformun şekline göre sınırlıdır. Abalone oyunu, stratejik düşünme becerilerini geliştirmeye yardımcı olur ve ayrıca çocukların matematiksel düşünme becerilerini de geliştirir.
Volo
Oyun tasarımcısı Dieter Stein tarafından tasarlanan Volo, sürüler halinde uçan kuşların güzelliğinden ilham aldı. Volo Yerleştirme, hareket, bağlantı ve alan unsurları içeren soyut bir strateji oyunudur. Oyun 120 boşluklu altıgen bir tahta üzerinde oynanır. Her oyuncu sırayla tahtaya bir taş yerleştirir veya bir veya daha fazla taşı (burada “kuşlar” olarak anılır) hareket ettirir ve hepsini tek bir bitişik “sürü” halinde birleştirmeye çalışır. Eğer bir oyuncu herhangi bir büyüklükte bitişik bir sürüye sahip olursa kazanır. Volo bir denge ve strateji oyunudur. Kaybederken hızlı geri dönüşler her zaman mümkün , ancak aynı zamanda herhangi bir strateji oyuncunu tatmin edecek uzun vadeli planlama için de yeterli alan var. Kurallar oldukça sade ve kolay bununla birlikte ustalaşmak zaman ve emek istiyor. Bu yönleriyle Go oyununu andırıyor.
The Duke
The Duke, iki kişilik bir soyut strateji oyunudur. Oyunun amacı, rakibin tüm taşlarını yemek veya onların hareketlerini engellemektir. Oyun, stratejik düşünme, konsantrasyon ve analitik becerilerin geliştirmesini sağlar.
Oyunda, her oyuncu üç taşla başlar: iki piyade ve bir dük taşı. Her taşın hareket yetenekleri taşın üstünde grafiksel olarak gösterilir ve taşın hangi tarafının yukarıda olduğuna bağlı olarak değişen hareket seçenekleri vardır. Taşlar, boş bir kareye veya rakibin taşı tarafından işgal edilen bir kareye hareket ettirilir ve rakibin taşı yakalanır ve oyun dışına çıkarılır. Her turda, oyuncular bir taşı hareket ettirmeli, bir başka taşı oyun alanına yerleştirmeli ve geçerli ise özel güçleri kullanmalıdır. Standart bir oyundaki amaç, rakibin dükünü yakalamaktır .
The Duke, ana oyunda sağlananlardan daha fazla özel güce sahip olmak üzere oyun genişlemeleriyle tasarlanmıştır. Oyun, oynanışı değiştirmek için kullanılan ekstra parçalar (terrain pieces) ve benzersiz, özelleştirilmiş parçalar oluşturmak için kullanılan boş kareler içerir.
The Duke, 2014 Mensa Select ödülünü kazandı ve Dice Tower Gaming Awards 2013 ‘En İyi İki Kişilik Oyun’ adaylığı aldı.
Blokus
Blokus, iki üç veya dört oyuncu ile oynanabilen bir strateji oyunudur. Oyunun amacı, rakiplerden daha fazla kareyi kaplamaktır. Oyuncular, farklı şekillerdeki taşları oyun alanına yerleştirirler ve taşlarını rakiplerinin taşlarına dokundurmadan yerleştirmeye çalışırlar. Oyun, stratejik düşünme, konsantrasyon ve analitik becerileri geliştirmeye yardımcı olur. Grup dinamiklerine dair farkındalık geliştirmeye yardım eder.
Oyunda, her oyuncu 21 farklı şekilli taşa sahiptir. Taşlar, oyun alanına yerleştirilirken oyuncuların kendi renklerindeki taşlara dokunmamaları gerekmektedir. Oyuncuların hamleleri birbirlerinin hamlelerine bağlıdır ve oyunun sonucunu belirleyebilir. Oyunun kuralları basittir ve öğrenmesi kolaydır.
Blokus, Mensa Select ve Teacher’s Choice ödüllerini kazanmıştır. Ayrıca, çocukların matematiksel düşünme becerilerini geliştirdiği gösterilmiştir.
Quarto
Quarto, iki kişilik bir soyut strateji oyunudur. Oyunun amacı, rakibin tüm taşlarını yemek veya onların hareketlerini engellemektir. Oyun, stratejik düşünme, konsantrasyon ve analitik becerilerin gelişimine yardım eder.
Oyunda, her oyuncu 16 farklı şekilli taşa sahiptir. Taşlar, oyun alanına yerleştirilirken oyuncuların kendi renklerindeki taşlara dokunmamaları gerekmektedir. Oyuncuların hamleleri birbirlerinin hamlelerine bağlıdır ve oyunun sonucunu belirleyebilir. Oyunun kuralları basittir ve öğrenmesi kolaydır .
Quarto, Mensa Select ödülünü kazanmıştır. Oyun, matematiksel düşünme becerilerini geliştirmeye yardımcı olabilir ve ayrıca çocukların matematiksel düşünme yetilerini de geliştirir. Dikkat ve konsatrasyonu arttırır. Zihinden hesaplama becerilerini geliştirir.
Arimaa
Arimaa, iki kişilik bir soyut strateji oyunudur. Oyunun amacı, rakibin tüm taşlarını yemek veya onların hareketlerini engellemektir. Oyun, stratejik düşünme, konsantrasyon ve analitik becerileri geliştirmeye yardımcı olur.
Oyunda, her oyuncu 16 farklı şekilli taşa sahiptir. Standart satranç takımı ve taşlarıyla oynanabilmektedir. Taşlar, oyun alanına yerleştirilirken oyuncuların kendi renklerindeki taşlara dokunmamaları gerekmektedir. Oyunun kuralları basittir ve öğrenmesi oldukça kolaydır.
Arimaa, 1997-2002 yılları arasında Hint kökenli Amerikan bilgisayar mühendisi Omar Syed tarafından tasarlanmıştır. Syed, Garry Kasparov’un Deep Blue adlı satranç bilgisayarına yenilmesinden ilham alarak, standart bir satranç takımıyla oynanabilen, bilgisayarlar için zor ancak insanlar için öğrenmesi kolay ve eğlenceli bir oyun tasarlamayı amaçlamıştır. İnsan tarzı düşünmenin yapay zekaya üstünlüğünü kanıtlamak için geliştirilen Arimaa, Mensa Select ödülü dahil olmak üzere birçok ödül kazanmıştır.